Operativni sistem predstavlja paket sistemskih programa koji služe za kontrolu hardvera, kontrolu softvera, kao i za povezivanje hardvera, softvera i korisnika.
Može se reći da operativni sistem predstavlja softver koji je potreban korisniku kako bi upravljao računarom, koristio uređaje spoljne memorije i pokretao ostale programe. Moderni operativni sistemi sastoje se iz nekoliko komponenti:
- jezgro,
- sistemske biblioteke,
- korisnički interfejs,
- mrežni rad i serverski programi,
- pomoćni programi.
Tipovi operativnih sistema
Na osnovu računara koje kontrolišu i zadataka koje obavljaju, operativne sisteme možemo generalno podeliti na 4 grupe.
Operativni sistemi u realnom vremenu (RTOS – Real-Time Operating Systems) se obično koriste za kontrolisanje mašina, naučnih uređaja i industrijskih sistema (najčešće ih danas koriste računari u automobilima, TV ili DVD uređajima, roboti, svemirske letelice). Ovi sistemi su usko povezani sa mašinom, namenjeni strogo određenom zadatku i poseduju veoma malo ili nimalo mogućnosti za komunikaciju sa krajnjim korisnikom. Glavna osobina ovih sistema je njihova mogućnost da veoma precizno određuju redosled i trajanje operacija uređaja. Ove operacije ne bi smele da se odvijaju ni previše brzo ni previše sporo.
Jednokorisnički jednoprocesni sistemi (Single-User Single-Task) su operativni sistemi kod kojih jedan korisnik može koristiti računar, radeći u jednom programu u jednom trenutku. Primer ovakvog sistema bio bi stari MS-DOS operativni sistem, a u današnje vreme Palm OS, operativni sistem za Palm računare.
Jednokorisnički multitasking sistemi (Single-User Multi-Tasking) su danas najkorišćeniji operativni sistemi na kućnim računarima. Njihova karakteristika je da pod njima u jednom trenutku može raditi jedan korisnik, ali sa više programa istovremeno. Najbolji primer ovakvog sistema je Microsoft Windows.
Višekorisnički sistemi (Multi-User) su operativni sistemi koji podržavaju rad više korisnika u isto vreme. Ovi sistemi svakom korisniku dodeljuju određeni deo procesorskog vremena i računarskih resursa. Tipičan primer ovakvog sistema je UNIX. Ne treba mešati višekorisničke operativne sisteme sa serverima koji podržavaju više umreženih korisnika. Korisnici koji se svojim računarima povezuju na server (npr. Windows 2003) ne rade zaista na samom serverskom računaru, već server samo odgovara na njihove zahteve šaljući im tražene podatke.